अष्ट्रेलियाको नेपाली समुुदायमा सामुुदायिक पत्रकारितामा बिताएका १७ वर्षको अनुभव

कृष्ण तिवारी 
पत्रकारितामा स्नातकोत्तर सकेपछि बिहानी सत्रमा केही क्यापसहरुमा अध्यापन अनि दिउंसो पत्रिकातिरको व्यस्तता । कहिले काहि पत्रकारिता तालिमका लागि प्रशिक्षक बनेर आफुले जानेका सीप अनि  अनुभब  साटासाट गर्न पाउँदा मन नै फुरुङ्घ हुन्थ्यो । जिन्दगी मज्जाले चल्दै थियो ।  बिदेश जाने मोह त खासै थिएन ।  तर सबै आफन्तजन र साथीहरु  बिदेश जादा  आफुलाई पनि जांउ जाउ लाग्न थाल्यो । अनि मोडियो २००८ मा अध्ययनको सिलशिलामा अष्ट्रेलियाको  यात्रा ।  अष्ट्रेलियाको नयाँ परिवेसमा घुलमिल हुन केही समय लाग्यो ।  बिद्यार्थी जीवनमा यहांँको पढाई र कामलाई  सन्तुलित राख्दै  पत्रकारिताको मोहलाई त्याग्न सकिएन । पत्रकारिता  पेशा  एउटा सम्मानजनक पेशाका रुपमा गनिन्छ । निष्पक्ष एवं स्वतन्त्र पत्रकारिताले सरकारका कमी कमजोरी औल्याई जनतालाई सहि सुचना आनदप्रदान गर्ने भएकोले राज्यको चौथो अंगको रुपमा समेत लिइन्छ । यो  पेशामा लागेपछि चटक्कै छोड्न निकै गाह्रो पनि हुन्छ । पत्रकारिता पेशा एउटा नशा जस्तै  हो । त्यसैले होला मलाई पनि प्रवासमा रहेपनि पत्रकारिताको मोहले लोभ्याइरह्यो ।  

समयक्रमसंगै अष्टे्लियाका अग्रज दाजुहरुसंगको चिनजान बाक्लिदै गयो । फलस्वरुप भवानी ओली, होम पाण्डे अनि रमेश पाण्डे दाईसँगको सम्पर्कले एउटा अनलाइन पोर्टलमा काम गर्ने अवसर मिल्यो ।  त्यतिवेलाको नेपाली समाज अहिलेको जस्तो बृहत थिएन अनि सिमित व्यापार व्यावसायमा संम्लग्न अष्ट्रेलियाका नेपालीहरु । नेपाली कार्यक्रमहरु विरलै हुुने गर्दथे । आजभोलीको जस्तो न त सामाजिक सन्जालमा सक्रियता न त स्मार्ट फोन हातहातमा ।  फोन गर्दा समेत आफ्नो फोनको प्रोभाइडर भन्दा फरकमा गर्नुपरे पैसा तिर्नुपर्ने । रिपोटिङ गर्न समाचार संकलन गर्न त्यति सहज थिएन । रमेश दाईले अष्टेूलियाभरि जनुसुकैं  फोनमा फोन गर्दा पनि पैसा नलाग्ने सिम उपलब्ध गराएपछि समाचार संकलन तथा जनसम्पर्कको लागि अति सहज भयो । मनमा थप उत्साह थपियो ।  पछि महेन्द्र लम्साल  डिल्लीराम ढकाल अनि सुजित  सिग्देलसँगको निकटताले नेपाली टाईम्स पत्रिकामा जोडिएर काम गर्ने अवसर पाए । केही वर्ष अष्ट्रेलियाको नेपाली समुदायमा नेपाली टाइम्ससँग आफ्ना अनुभवहरु साटासाट गर्ने सुुनौलो अवसर पाए । केही समय अष्ट्रेलियाबाट नेपालको कान्तिपुर  मिडियालाई पनि समाचार पठाउन थाले । 
पत्रकारितामा अझै केही गर्ने आफु भित्रको अठोट चाँही मरेको थिएन । पछि सन् २०१२ को सेप्टेम्बरतिर कृष्ण गिरीको नेपाली भिजन मासिक पत्रिकामा सम्पादकको भूमिकामा रहेर कामगर्ने अवसर जुुट्यो । अष्ट्रेलियामा केही नेपाली भाषाका पत्रिका निस्केपनि अझै परिष्कृत रुपमा सामुदायिक पत्रकारितासंगै व्यवसायिक रुपमा विकसित भैसकेको थिएन । यो कुुरामा मनमा खेलिरहन्थ्यो । साथीभाईहरुसंग कुुराकानी हुुन्थ्यो ।  । फलस्वरुप २०१३ को अप्रिलमा प्रदिप ढकालको प्रकाशकत्वमा नेपाल न्युज अष्ट्रेलिया मासिक पत्रिका निकाल्न सफल भयौ । नेपाल न्युुज पत्रिकाको सुुत्रपात नेपाली समुदायका अगुवा तथा कानुनविद् डा.सम्शेर थापाको भूमिकालाई कदापी बिर्सन सकिदैन । टिममा प्रधान सम्पादक माधव गैरे म सम्पादक अनि योगेन्द्र बिष्ट एसोसियट एडिटरको जिम्मेवारीमा बसेर काम थाल्यौं ।  लगत्तैपछि म्यानेजिड एडिटरको रुपमा हेमन्त काफ्ले पनि नेपाल न्युुजसंगै जोडिनुुभयो । रंगिन कलेवरमा ए फोर साइजको ५६ पेजको पत्रिका निकाल्न थाल्यौं । सुुन्दर साँजसञ्जा सहित नेपालबाट निस्कने हिमाल, नेपाल पत्रिकाका कै झल्को दिनेगरी निकालिएको नेपाली भाषाको पत्रिका सायद प्रवासबाट निस्कने पत्रिकामा नेपाल न्युज अष्ट्रेलिया पहिलो दर्जामा दरिन्छ होला । अझै पनि हाम्रो प्रिन्टेट कपीको इ–पेपर हाम्रो साइटमा गएर हेर्न सकिन्छ । 
प्रवासमा पनि पत्रिका व्यवसायिक रुपमा लैजान सकिन्छ भन्ने हेतुले हाम्रो टीम अहोरात्र लाग्यो । सिड्नीको ह्यारिस पार्कमा भौतिक पूर्वाधार सहितको अफिस थियो । कयौ रात हामी पत्रिका निकाल्नको लागि त्यहि अफिसमा  विताउथ्यौं । पत्रिका निस्केपछि हामी आफैं हकर बन्दै नेपाली ग्रोसरी पसल, नेपाली व्यवसायका पसल पसल चाहार्दै पत्रिका नि शुल्क राखिदिन्थ्यौं । नेपाल न्युुजप्रतिको लगाव देखेर केही साथीहरु यतिका समय अन्य काममा दिएको भए कति पैसा कमाइन्थ्यो होला भनि प्रश्न गर्नुुहुुन्थ्यो ।  तर हामीलाई आफुुले गरेको कामप्रति एक रति पनि ग्लानी थिएन । हामी प्रवासको व्यस्त जीवनमा आफ्नो परिवारलाई दिने समय कटाएर पत्रकारितामा रमाइरहेका हुुन्थ्यौं ।  
प्रवासमा पनि प्रत्येक नेपालीको घरघरमा नेपाली भाषाको पत्रिका विहान चियाको चुुस्कीसंगै पढ्ने लत बसाल्नुुपर्छ भन्ने हाम्रो अठोट थियो । त्यहि सपनालाई पुुरा गर्न हामीले विभिन्न स्टेटका सार्थै सिड्नीका केही व्यक्तित्वहरुलाई प्रत्येक महिना पत्रिका घरघरमै हुुलाक मार्फत पठाइदिने पनि गरेका थियौं । केही वर्षपछि प्रकाशकको रुपमा प्रदिप ढकाल अलग हुुनुुभएपनि पत्रिकालाई हामीले दुुुख सुुख सघर्ष गर्दै निरन्तरता दिदै गयौं । हाम्रो अभियानलाई अष्टे्लियामा रहेका केही व्यवसायिक व्यत्तित्वहरुको सहयोग निरन्तरता पाई नै रह्यौ । यसले हामीलाई थप हौसला प्रदान गरिरह्यो ।  करिब पाँच वर्ष पत्रिकाको प्रिन्टेट कपी निकाल्यौ । पछि  कोभिडसंगै विविध कारणले प्रिन्टेट कपि बन्द गरी पत्रिकालाई अनलाइन न्युज पोर्टलको रुपमा अष्टे्लियाको  नेपाली समुदायलाई जोड्ने काम गर्दै आएका छौं । प्रवासमा पनि निष्पक्ष र सन्तुलित रुपमा स्थानिय गतिविधिका समाचारहरुलाई प्राथमिकताका साथ समुदाय माझ पु¥र्याउने यसको मुुख्य लक्ष्य बोक्दै आएको छ । 

सन् २०१० तिरै सिड्नीमा पत्रकारको भेला ९  वर्षपछि एन्जाले पायो मूर्तरुप 

नेपालमा पत्रकारिता पेशामा कार्यरत साथीहरु अष्ट्रेलिया आउनेक्रममा बृद्धि भएसंगैं अब यहाँ पनि पत्रकारहरुको हक हितमा वोलिदिने एउटा संस्था गठन गर्नुपर्छ भन्ने हेतुुले सन् २०१० मा नै सिड्नीका केही अगुवा अभिभावकका साथै एक पत्रकारहरुको भेला पनि आयोजना गरियो । भेलामा सामाजिक अभियन्ता मन केसी, लगायत अग्रज पत्रकारहरु शतिस कोइराला, डिल्लीराम ढकाल, ऋषि आचार्य लगायत महेन्द्र लम्साल, सुुजित सिग्देल, भरतराज पौडेल, स्व. टिका कार्कीका साथै सन्तोष तिमिल्सिना, अर्जुनमणी पौडेल,  माधव गैरे, सन्ध्या शाह, प्रतिज्ञा अधिकारी, डिलाराम खरेल अनि म लगायतका केही पत्रकारहरु सम्मिलित भई प्रवासमा पत्रकारहरुलाई एक जुुट बनाउनुु पर्छ भन्ने कुुरामा जोड दियौं । विविध कारणले यसले मुूर्त रुप लिन नसकेता पनि अन्तत सन् २०१९ मा हामी तदर्थ समिति गठन गर्न सफल भयौं । अनि अष्ट्रेलियन नेप्लीज जर्नालिष्ट  एशोसियसन (एन्जा) गठन गरि यस अभियानले मुर्त रुप लियो । 
प्रवासमा रहेर पत्रकारिता गर्दा पत्रकारले भोग्नु परेका समस्यालाई उजागर गर्न तथा पत्रकारको हक हितको वकालत गर्दै अझ बढी परिष्कृत रुपमा पत्रकारिताको विकासमा यस संस्थाले अहम भुुमिका खेल्दै भएको छ । अहिलेको नेपाली समाजको विकास बृहत्तर रुपमा बढ्दै गएको छ । नेपालीहरुको संख्या बढेसंगै नेपाली मिडियाको संख्यापनि बढ्दै गएको छ । अष्ट्रेलियामा नेपाली मिडियाको संख्यात्मक बृद्धिसगैं जनस्तरमा समाचारको गुणस्तरिता विश्वसनियता र पत्रकारिता तथा मिडियाको आचारसंहिता पालनाप्रति प्रश्न उठ्न थालेको छ ।
यहाका केही मिडियाहरु आचारसहिता भन्दा बाहिर बसेर आफ्नो स्थार्थका खातिर आरोप प्रत्यारोपको साधन बनेको गुुनासो यहाका बुुद्धिजिवीहरुले गरेका छन् । मिडियाका सर्वेसर्वा भनेकै अडियन्स हुुन् । आजका अडियन्स सचेत छन् । मिडियाले जे दिएपनि ठिक हो भन्ने पक्षमा आजका अडियन्स छैनन् । कुुन  संचारमाध्यम कस्तो छ , निष्पक्ष छ वा छैन भनेर लेखाजोखा गर्ने जिम्मा पनि अडियन्सकै्र हुुन्छ । यस कुुरालाई मिडियासंग सम्बन्ध सबैले गम्भिर रुपमा लिनुुपर्ने देखिन्छ । 
मिडियाले दिने सामाग्री अर्थात न्युुज कन्टेन्ट कस्ता छन् । यसको मुुल्याकन मिडिया प्रयोगकर्ताले अवश्य गरेका हुुन्छन् । त्यही मिडिया कन्टेन्टका आधारमा कुुन मिडिया प्रयोग गर्ने वा नगर्ने भन्ने कुुराको निक्र्यौल मिडिया प्रयोगकर्ताले गर्छन् । यस विषयलाई चिन्तन मनन गरी यहाँका नेपाली मिडियाहरु स्वच्छ प्रतिस्पर्धा गर्दै अगाडि बढ्नुपर्ने वेला आइसकेको छ । 
नेपाली समाजमा देखिएका विकृति र विसंगतिलाई उजागर गर्दै समुुदायको हितका लागि एन्जा एक ढिका भएर अगाडि बढ्नुुपर्छ । संचारकर्मी र समुुदायविच समन्यव गरी स्वच्छ प्रतिस्पर्धात्मक वातावरणमा प्रवासको पत्रकारितालाई अगाडि बढाउन एन्जाको नेतृत्वले अहम भुुमिका खेल्नुुपर्छ । एन्जा अष्ट्रेलियाका सबै संचारकर्मी अटाउन सक्ने एउटा साझा संस्था हो । समाचार लेखेकै भरमा पत्रकारलाई धम्की दिने जस्ता गतिविधिलाई  एउटा अभिभावकको रुपमा एन्जाले अग्रिणी भूुमिका खेल्न सक्नुुपर्छ ।  पत्रकारहरुले पनि आफ्नो आचारसंहिता भित्र रहेर निपष्क्ष ढंगले सत्य तथ्य समाचारहरु विना पुर्वाग्रही रुपमा समुुदाय माझ पस्कन सक्नुुपर्छ । 
एन्जाको पवित्र अभियानमा होमिनुु भएका सबै साथीहरुलाई  शुुभकामना । जय एन्जा ।